Próchnica zębów i higienizacja u dzieci

Próchnica zębów polega na demineralizacji twardych tkanek zęba. Rozpoczyna się ona mikroskopową zmianą na powierzchni zęba. W przypadku niepodjęcia działań higienizacyjnych i profilaktycznych niewielka zmiana rozwija się w dostrzegalny ubytek tkanek twardych.

  

Próchnica uznana została za chorobę społeczną, ze względu na swoje szerokie rozpowszechnienie wśród dzieci i dorosłych. Dominującą rolę w powstaniu próchnicy odgrywają: podatność zęba na próchnicę, płytka nazębna (zawierająca bakterie próchnicotwórcze), substrat (węglowodany) i czas. Działania profilaktyczne podejmowane przez lekarzy dentystów oraz rodziców mają na celu zmniejszenie intensywności choroby próchnicowej u dzieci i młodzieży. Profilaktyka przeciw próchnicowa obejmuje: zalecenia dietetyczne, zalecenia higieniczne, okresowe badania kontrolne, profilaktykę fluorkową oraz zabezpieczanie bruzd i szczelin zębów (zapobiegawcze lakowanie zębów).

Zapobieganie próchnicy powinno rozpocząć się już w przedurodzeniowym okresie życia dziecka ze względu na początek mineralizacji zębów mlecznych (4 miesiąc ciąży) oraz stałych (II połowa ciąży). Podejmowane działania zapobiegawcze polegają wówczas na edukacji przyszłych rodziców. Ważne jest zwrócenie uwagi na możliwość przekazania bakterii próchnicotwórczych we wczesnym dzieciństwie właśnie przez opiekunów dziecka. Unikać należy oblizywania smoczków i łyżeczek podawanych dziecku. Zalecane są wizyty kobiet ciężarnych w gabinetach stomatologicznych w celu przeprowadzenia sanacji jamy ustnej (usunięcie ognisk próchnicy oraz wyleczenie stanów zapalnych przyzębia).

   

Utrzymanie prawidłowej higieny jamy ustnej u dzieci ma ogromne znaczenie zarówno dla zębów, przyzębia jak i całego organizmu.

  

Równocześnie z rozpoczęciem przyjmowania pokarmu powinny rozpocząć się zabiegi higieniczne u dzieci. Bezzębną jamę ustną niemowląt każdorazowo po przyjęciu pokarmu powinno się przemyć gazą zwilżoną przegotowaną wodą lub rumiankiem, nawiniętą na palec. Należy oczyścić powierzchnie wałów dziąsłowych, policzków oraz języka. Powyższe ma na celu zapobieganie rozwojowi infekcji grzybiczej (pleśniawki).

   

Z chwilą pojawienia się w jamie ustnej pierwszych zębów mlecznych (ok. 6 miesiąc życia) należy rozpocząć oczyszczanie powierzchni zębów. Do tego celu przeznaczone są specjalne szczoteczki zakładane na palec rodzica. Nie jest konieczne używanie w tym okresie pasty do zębów ze względu na brak możliwości całkowitego jej usunięcia z jamy ustnej dziecka. Wszystkie zęby mleczne powinny wyrznąć się do okresu 2,5 r.ż. W tym czasie należy rozpocząć szczotkowanie zębów szczoteczką z małą główką, miękkim włosiem ułożonym w pęczki o jednakowej długości. Mycie zębów przeprowadzają rodzice używając pasty do zębów o obniżonej zawartości fluoru (500 ppm - ta wartość powinna zostać odnaleziona na tubce pasty do zębów). Mycie zębów dzieciom, a także przez dzieci powinno zostać na początku zorganizowane jako zabawa. Dziecko próbuje wówczas naśladować rodziców. Początkowo mycie zębów jest zabiegiem niedokładnym, chaotycznym. Jednak regularne szczotkowanie doprowadza do wykształcenia się u dzieci nawyku mycia zębów. Każdy kolejny zabieg mycia zębów sprawia, że technika ulega doskonaleniu. Mimo to uważa się, że rodzice powinni czynnie uczestniczyć w zabiegach pielęgnacyjnych oraz je nadzorować do 7 r.ż dziecka. Należy pamiętać o regularnym wymienianiu szczoteczek na nowe co 2-3 miesiące.

   

Bardzo ważnym czynnikiem odgrywającym rolę w procesie zapobiegania próchnicy jest dieta. Dotyczy ona zarówno dostarczania do organizmu dziecka niezbędnych rodzajów składników pokarmowych: białko, węglowodany, tłuszcze, witaminy, składniki mineralne oraz woda, a także ograniczonego dostarczania słodkich pokarmów i napojów. Należy ograniczyć spożywanie słodyczy w przerwach między regularnymi posiłkami (wyeliminować tzw. podjadanie), wprowadzić nawyk picia wody mineralnej niegazowanej zamiast soków i napojów zawierających duże ilości substancji słodzących. Picie wody umożliwia wstępne oczyszczenie powierzchni zębów z resztek pokarmowych. Podstawowy zabieg oczyszczający jakim jest szczotkowanie zębów powinien być przeprowadzony minimum 2 razy dziennie - rano i wieczorem.

   

W wieku 4 lat, gdy dziecko opanuje technikę wypluwania można do zabiegów higienicznych w domu dołączyć stosowanie płynów płuczących do jamy ustnej. Najlepiej jest wybierać płyny bez dodatku alkoholu. Obecnie wielu producentów środków do higieny jamy ustnej posiada w swojej ofercie płyny tego typu lub nawet specjalnie opracowane płukanki dla dzieci.

  

W chwili pojawienia się w jamie ustnej pierwszych zębów stałych (siekacze dolne przyśrodkowe i/ lub pierwsze zęby trzonowe dolne) pasta do zębów powinna zawierać wyższy poziom jonów fluoru (1450 ppm). Dostępne są pasty dla dzieci z uzębieniem mieszanym (producenci wskazują jako odbiorców tych past dzieci w wieku 7-12 lat).

  

Każde dziecko powinno regularnie zgłaszać się na wizyty diagnostyczno-leczniczo-profilaktyczne do gabinetu stomatologicznego. Pierwsza wizyta powinna odbyć się przed ukończeniem 1 r.ż., nawet jeśli brak wówczas potrzeb leczniczych. Kolejne wizyty powinny mieć miejsce co najmniej 1 raz w kwartale. Wizyty te mają na celu określenie skuteczności zabiegów higienicznych przeprowadzanych w domu, wskazanie potrzeb leczniczych, przeprowadzenie leczenia i dodatkowych zabiegów profilaktycznych możliwych do wykonania tylko w gabinecie stomatologicznym.

  

Możliwe jest przeprowadzenie zabiegu wybarwiania płytki nazębnej i wskazanie miejsc na powierzchni zębów najczęściej pomijanych przy szczotkowaniu (okolice przydziąsłowe koron zębów, powierzchnie wewnętrzne koron zębów, przestrzenie międzyzębowe).

  

Do zabiegów profilaktycznych przeciw próchnicowych wykonywanych w gabinecie należą: lakierowanie oraz lakowanie.

  

Zabieg lakierowania może być przeprowadzony zarówno w obrębie zębów mlecznych, uzębienia mieszanego, a przede wszystkim zębów stałych. Lakierowanie przeprowadza się przy użyciu lakierów fluorkowych aplikując preparat na oczyszczone powierzchnie zębów. Lakiery utrzymują się na powierzchni zębów od kilku do kilkunastu godzin. W tym czasie dochodzi do wzrostu ilości fluoru w ślinie i wzbogacenia szkliwa w ten pierwiastek.

  

Zabieg lakierowania powinien być przeprowadzony I raz w okresie 3 miesięcy. Możliwe jest zwiększenie częstotliwości zastosowań w zależności od indywidualnych potrzeb małych pacjentów.

  

Zabieg lakowania polega na wypełnianiu bruzd i szczelin powierzchni żującej zębów. Stosowane preparaty określane są jako laki szczelinowe lub wypełniacze bruzd. Zabieg lakowania powinien być wykonany w krótkim czasie po całkowitym wyrznięciu zęba.

  

Lakowanie odnosi się głównie do zębów stałych. Jako pierwsze lakowane są zazwyczaj zęby trzonowe dolne pierwsze (tzw „szóstki”). Lakowanie zębów trzonowych mlecznych jest rozważane indywidualnie w zależności od potrzeb i wskazań.

  

Aleksandra i Allan Kobierzyccy

- lekarze dentyści